Mehmet Akif KOÇ | İran’dan Notlar: Tarih, Kültür ve Toplum

• Genel çerçeve: Ders akıcı ve anlaşılırdı. İçeriğe sadık kalındı. Tek oturum dersin son 25 dakikası soru cevap olarak devam etti. Öğrenciler arasında dikkat çeken konu İran’da yaşayan farklı etnik grupların İranlı kimliği altında nasıl bir arada yaşadığı ve medyadaki zulüm gösterisinin nedenleri oldu. Bunun üzerine yeni bir ders konabilir.

• Dersin özeti: Ders saha çalışmalarının değer ve öneminin açıklanmasıyla başladı. Saha çalışmalarının devlet politikaları ve yapılmalarının ne için gerekli olduğu konularına değinildi.  Saha çalışması ne için önemlidir peki sorusu üzerinden hoca bunun Türkiye açısından konumu ve bireysel olarak değeri üzerinden açıklamada bulundu. Niçin sorusuna temel cevap çünkü bir topluma özgün bakış açısının oluşması için bu saha çalışmaları gereklidir yönünde oldu.

Saha çalışmalarına gerekli yerin verilememesinin nedenlerine değinildi ve maddi manevi problemlerden bahsedildi. Kaleviye eleman eksiliği, maddi imkansızlıklar ve akademik olarak interdisipliner çalışmalardan uzak kalmamız ne yazık ki saha çalışmalarının gerçekleşmesini engellemektedir.

İran’a bakmak için bilmemiz gereken 3 temel başlık vardır: sosyolojisi, edebiyatı, uluslararası ilişkileri ve tarihçesini bilmeli ve bu açılardan yaklaşmalıyız. İran tarihçesine baktığımızda İslam öncesi ve İslam dönemi olarak ayırabiliriz. Bugünün İranını Sasaniler oluşturuyor diyebiliriz çünkü Sasaniler çok büyük bir imparatorluklardı.  O dönem için bilinen dünya Sasanilere aitti denebilir. Sasanilerin yıkılma süreci ve şekli maalesef İran’da büyük bir travma oluşturmuştur. Tarihte sahip oldukları bu travmadan hareketle bugünkü güç isteklerini anlamlandırabilir. Sosyolojik ve coğrafi açıdan baktığımızda bölge olarak coğrafi açıdan korunaklılar ve işgale kapalılar. İran’ın sadece Özbekistan tarafından bakıldığında bir düzlüğe sahiptir. Bunun dışında coğrafyası korunaklıdır. Bu korunaklı coğrafyada yaşayan herkese İrani derler ama Farsi değildirler. Karma bir sosyolojik yapıya sahip olan İran’da Kürtler, Araplar, Sistanlar, Türk toplulukları, Türkmenler, Girikiler ve çeşitli etnik kökenden insanlar birlikte yaşarlar. Bu topluluklar başlangıçta Farsi olmasalar da zaman içerisinde Farslaşmışlardır. Etnik köken olarak İran’da Fars diyebileceğimiz insanlar toplumun %35’ini oluşturmaktadırlar. Bu etnik çeşitliliğe karşın görmemiz gereken önemli bir olgu vardır ki toplumların buradaki yaşantısında dışardan baktığımızda görünen huzursuzluk ve zulüm yoktur. Dini açıdan mezepsel olarak bakacak olursak Şah İsmail’e kadar İran coğrafyası Sunnidir. 1501’e kadar Şafii olarak yaşarlar. Tıpkı Türkiye’nin doğusundaki halk gibidirler.  Daha sonra toplum Şiileşmeye başlamıştır.

Dersi buradan sonrası öğrencilerin soru ve cevapları ile ilerlemiştir.

Kadınların mevcuttaki konumu tesettür noktasındaki baskı ve durum, Mecuisilik ve Zerdüşt, İran’daki farklı dinler İran Yahudiliği sorulan sorular karşısında değinilen konulardan oldu.

• Son: Derse ilgi gayet güzeldi öğrenciler ve hoca açısından akıcı geçti. Konunun derin olmasına bağlı olarak pek çok konu daha yüzeysel kaldı ama genel bir bilgilendirme olarak baktığımızda son derece verimli olduğu söylenebilir. Dersin bir harita eşliğinde işlenmesi etnik çeşitlilik ve bu insanların yaşadığı coğrafya bahsedilirken haritadan yararlanılması daha açıklayıcı olabilirdi.

• Ön okuma metni bulunmamaktadır.

• Devrim sineması, Majid Majidi