Prof. Dr. Mehmet VURAL | Gelenekselcilik

Ders Zoom programı üzerinden çevrimiçi olarak işlendi. 

Hoca geleneği; anane, örf kelimeleriyle açıkladıktan sonra kesintisiz güzellikler bütünü olarak tanımlanışı üzerinde durulduktan sonra. Gelenekselciler derken kullandığı kavramın ifade ettiği somut bir yapının oluşumundaki zeminden bahseder. Antropomorfik bir tanrı inancına sahip Hristiyanlar için gelenek, İsa’nın yaşamına karşılık gelen gelenek tradition kelimesini vurgular. Bizim ifade şeklimizle sünnete karşılık gelebileceği üzerinde durulur.

Herakleitos, sürekli bir akıştan ötürü bir suda iki kere yıkanmaz der. Zenon ise durağanlığı savunur; evrende değişim yoktur, ânı betimler. Biz de felsefe tarihindeki bu iki figürden gelenek ve modernizmi yakalayabilirz; gelenek sürekli âna geçmişi getirmeye getiren bir çabayken modernlik sürekli bir gelişimi ilerlemeyi getiren bir yaklaşımdır. 

Batı dünyasının yaşamış Aydınlanma sonrası insan merkezli yaklaşımın çözüm üretmediğini düşünenler doğu dünyasından  maneviyatı geleneği birikimi almanın gerektiğini savunurlar. (Seyid Hüseyin Nasr’ı bunlardan ayrı inceler)

Gelenek, farklı anlayışlar üzerinden açıklandı:

1. Ezeli bilgeliğin, yaşanması özümsenmesi: Hz Adem’den itibaren akan ezeli bilgelik nehrinin kurutulmaması gerekliliğini savunur gelenekçilik. Yaşamımızda hayat bulmasını sağlamaktır.

2. Hakikate ulaşma çabasıdır. Ancak kuru bilgi değil; Batı felsefesinde bilgi ön plandaydı ama gelenekçilikte bunu yaşantıda ortaya koymak esastır. Bu konuda ezoterik dinlerde 4lü bir metafor söz konusudur:

• Kabuğu bilme (dinin zahiri, şeriatı yönünü bilmek yaşamak)
• Dinin özünü bilme
• Marifetullah
• Merkezdeki Hakikate tam bir erişme

Ezoterizm, batınî yorumlar gelenekçiliği ifade eder. Felsefi bir dil kullanıyorlar. Toplumda kaybolan maneviyatın yeniden canlandırılması gayesindedirler; hepsinin bir tasavvufi yönü söz konusudur.

Modernizmin gelenekçiliğin zıddı olduğu ifade edildikten sonra modernizmin süreçlerinden bahsedilip, gelenekçiliğin modernizme karşı tezlerle kendini inşaa edildiğinden bahsedildi.

Bilgi, süje ile nesnenin karşı karşıya gelmesinde ortaya çıkan üründür; gelenekçiler, kartezyen sistemde eğitim aldıktan sonra eksikliğini hissetmediğimiz, maneviyeti ıskaladığımız gerçeğini bilginin salt akılla olmadığıyla, sezgiye keşfe alan açarak ortaya koymaya çalışırlar. Zira ezeli bilgide keşif, ilham sezgi varken akla ihtiyaç çok fazla yoktur

Fransız devriminden sonra sosyalizm, liberalizm gibi akımlarla birlikte İslamizm de ortaya çıkmasıyla Modernist bir tavırla İslam’ı savunanlara karşı karşıya kalındığından bahsedildi.

Batıda Aydınlanmadan sonra insanın yaşadığı bunalım üzerine batılılarca ortaya çıkan gelenekçi ekol, bilimin bu kadar hızlı ilerlemesinin insanın fıtratının bozulmasına yol açtığı kanaatinde olduğuna ve kötülüklerin sebebini de insanın sonu gelmez ilerleme hırsına bağladıklarından bahsedildi.

İnsanın aleme çevreye insana bakışındaki anlayışın terk edilmesi gerekliliğini savunan gelenekçi yaklaşım, doğaya hunharca yaklaşımdan muzdarip olduğunu ve sorunun kaynağının, insanlığa çözüm olarak getirilen modernizm olduğunu düşünür. 

İkinci oturumda ağırlıklı olarak bu ekolün Türkiye örneğinden bahsedildi. Tanzimat sonrası Batılılaşma çabasından dolayı İslamî yaklaşımların bir tür tepkisel yaklaşıldığı bir dönem başlanmasıyla Türkiyedeki düşünürler üzerinden gelenekçilik ekolleşme çabası anlatıldı ancak entelektüel düzeyde kaldığı üzerinde duruldu. İleri okuma metinleri tavsiye edildi.

Soru cevap faslının ardından ders biter.